PLANETA KAUKAZ z cyklu Spotkania ze światem

Projekt realizowany w ramach corocznych wydarzeń Festiwalu Kultur Świata ma tytuł nieco prowokujący, bo przecież „planeta” to cały świat. Czy tę niewielką w końcu część Azji? Europy? można nazwać planetą i po co dyskutować o niej tutaj – w Europie Środkowej, zjednoczonej już z zachodnimi strukturami, w starym, portowym mieście Gdańsku, któremu zdecydowanie bliżej do Bremy i Lubeki niż do Batumi czy Machaczkały.
                                                                                                                                               Maria Przełomiec

PROGRAM

czwartek, 25 listopada

godz.17.00 - Studio Planeta Kaukaz

             A jednak Kaukaz jest planetą, i to planetą różnorodną, podzieloną na dwie półkule: Kaukaz Północny i Kaukaz Południowy. Ten pierwszy to ciągle wrzące republiki (jak ktoś powiedział – miękkie podbrzusze Federacji Rosyjskiej): Czeczenia, Inguszetia, Dagestan, Północna Osetia, Karaczajo-Czerkisja i Kabardyno-Bałkaria.
            Obszar, na którym nigdy nie stworzono silnego państwa, podbity w XIX wieku przez Rosję i stale niespokojny. Region, w którym zamachy są na porządku dziennym.  Tylko w  pierwszej połowie bieżącego roku było ich cztery razy więcej niż w całym 2009. W dodatku miejsce dawnych haseł wyzwoleńczych zajmuje islamska święta wojna.
            Kaukaz Południowy – to region wspaniałych starych kultur. Dwa kraje – Armenia i Gruzja jako pierwsze na świecie uznały chrześcijaństwo za religię panującą, a w średniowieczu reprezentowały wyższy poziom cywilizacyjny niż ówczesna Europa Zachodnia.
            Kaukaz Południowy to także Azerbejdżan, niegdyś część imperium perskiego, a teraz ważny gracz na energetycznej mapie świata. Właśnie owe surowce sprawiają, iż Kaukaz Południowy nabiera znaczenia i ciągle jest areną ścierania się dwóch sił – szeroko rozumianego Zachodu i Rosji, walczącej wszelkimi środkami o utrzymanie swojej strefy wpływów.
            Jednym słowem – jest o czym mówić.

W rozmowie z Marią Przełomiec udział wezmą: Andrzej Brzeziecki, Dorota Gierycz, Wojciech Górecki, Dawid Kolbaia, Krystyna Kurczab-Redlich i Oleg Panfiłow.

godz. 18.45 - Spotkanie z pisarzem Wojciechem Góreckim

O pisarstwie Wojciecha Góreckiego – dr Magdalena Horodecka
Pytania do pisarza – prof. Cezary Obracht-Prondzyński
Kaukaska impresja – fotografie Wojciecha Góreckiego w opracowaniu Radosława Jachimowicza
Fragmenty książek czyta Ryszard Ronczewski

Wojciech Górecki, ur. w 1970 roku w Łodzi. Ukończył historię na KUL-u, dziennikarstwo na Uniwersytecie Warszawskim oraz studia doktorskie w Szkole Nauk Społecznych przy IFiS PAN. Zadebiutował w 1986 roku na łamach „Sztandaru Młodych”. Współpracował m.in. z „Gazetą Wyborczą”, „Życiem Warszawy”, „Rzeczpospolitą”, „Więzią”, „Res Publicą Nową” i „Tygodnikiem Powszechnym”. Członek zespołu redakcyjnego „Tygla Kultury”, stały współpracownik „Nowej Europy Wschodniej”. Współautor filmu dokumentalnego Boskość Stalina w świetle najnowszych badań (TVP 1998). W latach 2002–2007 pierwszy sekretarz, a następnie radca w Ambasadzie RP w Baku. Był ekspertem misji UE badającej okoliczności wojny w Gruzji w 2008 r. Pracuje w Ośrodku Studiów Wschodnich im. Marka Karpia.
Autor książek: Abchaskie elity wobec niepodległości (1996), Łódź przeżyła katharsis (1998), Planeta Kaukaz (2002, 2010), La terra del vello d'oro. Viaggi in Georgia (2009) oraz Toast za przodków (2010). W roku przyszłym, w serii „Reportaż” wydawnictwa Czarne, ukaże się Abchazja. Tłumaczony na język włoski, uhonorowany Nagrodą Giuseppe Mazzottiego.

piątek, 26 listopada

godz. 17.00 - Debata Kaukaski dialog

Rozmowa o kulturowym obliczu Kaukazu będzie prezentować różne punkty widzenia – stąd tytułowy „dialog”. Nasza perspektywa, mimo całej swej różnorodności, to perspektywa europejska, choć – mamy nadzieję – nie europocentryczna. Spoglądamy na Kaukaz z zewnątrz, z bagażem przemyśleń naukowych, refleksji dziennikarskich, przeczuć artysty i doświadczeń podróżnika.

Dyskutanci: Agata Bachórz (prowadząca), Dorota Gierycz, Wojciech Górecki, Witold Hebanowski, dr Dawid Kolbaia, Krystyna Kurczab-Redlich, Justyna Mielnikiewicz, Maciej Nowak i Oleg Panfiłow poruszą następujące wątki tematyczne:
kartografie regionu – kartografia jako wizualna reprezentacja problemów kulturowych, manipulacje mapą, różne mapy regionu, przestrzeń wyobrażona a realna
kaukaskie pamięci – historia jako oręż w zawłaszczaniu przestrzeni, „ustarożytnianie”, wielość pamięci i wojny pamięci
osobność Kaukazu – konsekwencje postrzegania rzeczywistości kaukaskiej jako nieprzekładalnej, obcej; proces orientalizacji
kolonizacje – kulturowe inklinacje kolonizowania obszaru przez Imperium Rosyjskie/ ZSRR i Zachód; globalizacja jako kolejna fala kolonizacji Kaukazu?
kaukaska sztuka – sztuka a tożsamość, sztuka a materializacja pamięci, artysta wobec historii i kontekstu politycznego Kaukazu, w poszukiwaniu nowego oblicza sztuki współczesnej, Kaukaz jako artystyczna inspiracja dla sztuki europejskiej.

godz. 18.45 - wernisaż wystaw (wystawy czynne 26 listopada – 8 grudnia 2010 w godz. 10.00 – 18.00):

Kaukaz - granica i wspólnota / fotografia Justyna Mielnikiewicz
Miejsce postoju / fotografia Agnieszka Rayss

O wystawach, w rozmowie z artystkami, opowie Adam Mazur

Kaukaz - granica i wspólnota / Justyna Mielnikiewicz

             Historyczna, kulturowa i etniczna różnorodność Południowego Kaukazu stała się kanwą fotograficznej narracji Justyny Mielnikiewicz. Ten konglomerat narodów i etniczności stwarza wyjątkowe sytuacje wspólnotowego bytowania. Tu jak nigdzie indziej historia i przestrzeń wytyczają granice wspólnoty i niewidoczne linie podziałów, mające wpływ na jednostkowe życie. W serii czarno - białych zdjęć oglądamy życie codzienne na Kaukazie, którego integralną część stanowią niedawno wygasłe konflikty. Prezentowane zaś kolorowe prace są początkiem nowego, rozpoczętego w 2010 roku projektu. Jest on poświecony kobietom z krajów Europy Środkowej i byłego Związku Radzieckiego. Jego pierwsza część została zrealizowana w Gruzji i próbuje odpowiedzieć na pytanie: jak nowoczesność i kultura Zachodu wpłynęła na zmianę/ lub nie, życia kobiet w Gruzji.
             Prace Justyny Mielnikiewicz mówią o skomplikowanym świecie Kaukazu, dotykającym pojedynczego człowieka, ale by go poznać potrzeba wysiłku intelektualnego, emocjonalnego otwarcia i przemyślenia naszego rankingu wartości.

Justyna Mielnikiewicz urodzona w 1973 w Polsce, od dziewięciu lat pracuje jako zawodowy fotografik. Ukończyła studia na Uniwersytecie Jagiellońskim, kierunek Nowe Media i Zarządzanie Kulturą. Od razu po studiach rozpoczęła pracę jako fotoreporterka w Gazecie Wyborczej. W 2001 roku została freelancerką (wolnym strzelcem) i przeprowadziła się do Tbilisi w Gruzji, aby pracować nad projektem dokumentalnym o Południowym Kaukazie. W 2003 r. projekt ten uzyskał wyróżnienie honorowe w międzynarodowym konkursie Dorotea Lange/ Robert Taylor Prize, drugą nagrodę w Santa Fe Center for Visual Arts Project Competition, autorka otrzymała grant Fundacji Kultury Europejskiej. W 2009 r. otrzymała drugą nagrodę w konkursie World Press Photo w kategorii Ludzie i wydarzenia. W tym też roku została uhonorowana Nagrodą Fotodziennikarka Canon 2009 (Canon Female Photojournalist Prize), wręczana co roku kobiecie-dziennikarce na Międzynarodowym Festiwalu Fotoreportażu Visa pour l'Image w Perpignan we Francji.
Tworzy autorskie projekty oraz regularnie pracuje dla New York Times, Newsweek Poland oraz Eurasianet.com. Jej prace pojawiały się także, m.in. w Le Monde, Monocle i Stern. Mieszka w Tbilisi. Mówi płynnie po angielsku i rosyjsku. Członkini i współzałożycielka evephotographers.com oraz Międzynarodowego Stowarzyszenia Fotoreporterów Sputnik Photos (www.sputnikphotos.com).

Miejsce postoju / Agnieszka Rayss

Opowieść o nielegalnym pobycie Gruzinki Tamriko w Polsce.
             Tamriko ma 38 lat, jest nielegalną imigrantką. Do Polski trafiła w 1993 roku, gdy w Gruzji brakowało prądu, gazu i żywności. Pracowała na warszawskim stadionie X-lecia, gdzie sprzedawała przybory do pedicure i radyjka. Na początku co kilka miesięcy odwiedzała ojczyznę. Przez osiem lat nie była tam jednak ani razu. Bała się, że jeśli wyjedzie, już tu nigdy nie wróci. Teraz jest już w Polsce legalnie, ale jeszcze nie udało jej się sprowadzić dzieci.
             W Polsce Tamriko jest sama, choć to tu poznała męża Zaruba (także Gruzina). To także tu urodzili się jej synowie. Kilka lat temu Zaruba  deportowano do Gruzji, a potem to samo spotkało jej kilkuletnie dzieci i matkę. Tamriko mieszka dziś sama w pokoju wynajmowanym przy polskiej rodzinie. Wcześniej z inną imigrantką, Sophią, wynajmowała lokal na warszawskiej Pradze
            Dziećmi Tamriko zajmuje się jej siostra Nestan. W malutkiej wynajmowanej przybudówce w Tbilisi, w jednym pokoju z wnęką kuchenną, gnieździ się sześć osób – Nestan, jej synowie, siostrzeńcy i babcia.
            Dla siostry i szwagra Tamriko jej chłopcy są jak rodzone dzieci. Mały Gia nawet mówi do Nestan mamo. Tamriko bardzo tęskni za synami, ale cieszy się, że rosną w ojczyźnie na prawdziwych Gruzinów. Marzy o tym, by wrócić do Tbilisi i kupić mieszkanie, jednak wciąż ma za mało pieniędzy (mieszkania w Gruzji są jak na jej zarobki bardzo drogie).
(Opr. na podstawie: A. Wójcińska, Historia Tamriko, w: Przekrój nr 22/23, s.17-22, 2007)

Agnieszka Rayss, fotograf, wolny strzelec. Zajmuje się fotografią dokumentalną. Studiowała historię sztuki na Uniwersytecie Jagiellońskim, a fotografii uczyła się w stadium ZPAF (1999-2000) i Laboratorium Reportażu. Publikowała w takich pismach jak Polityka, Rzeczpospolita, Przekrój, ma w swoim dorobku wiele wystaw indywidualnych i grupowych, m.in. w Biennale Sztuki w Pradze 2009, festiwalu Noorderlicht 2008 i 2009, laureatka nagrody Newsreportaż i Grand Press Photo, finalistka konkursu Hasselblad Masters 2009. Współzałożycielka Międzynarodowego Stowarzyszenia Fotoreporterów Sputnik Photos. Interesują ją popkulturowe przejawy transformacji i obecność zachodnich wzorców w krajach postkomunistycznych.  Aktualnie pracuje nad projektem American Dream o triumfie popkultury w krajach Europy Centralnej, którego rezultatem będzie album ze zdjęciami.

Folder do pobrania tutaj