Syria sz(t)uka wolności - Wystawa 8. Festiwalu Kultur Świata

Czy świat skupiłby swą uwagę raz jeszcze na Syrii, gdyby nie wydarzenia z sierpnia 2013 r.? Dopiero informacja o przypuszczalnym użyciu broni chemicznej wobec cywilów zdołała przebić się na pierwsze strony gazet i wywołać poruszenie światowej opinii publicznej. Zbyt długo – jak na dynamikę przekazywania informacji we współczesnych mediach – trwa ten konflikt, zbyt wiele wrzenia w „arabskim kotle“ – Tunezja, Egipt, Syria, Liban… – i zbyt wiele własnych zmartwień ma Europa oraz reszta świata. Wreszcie zbyt mała jest nasza faktyczna wiedza na temat państw, które tworzą ten egzotyczny dla nas świat, by chcieć zrozumieć wymiar i naturę wypadków mających tam miejsce.

Na fali wydarzeń w Tunezji z końca 2010 r., które były iskrą podpalającą rewolucyjną beczkę z prochem w arabskim świecie, w marcu kolejnego roku kilku syryjskich nastolatków wymalowało rewolucyjne slogany na ścianach szkoły w Darze. Reakcja władzy, na czele której od 2000 r. stoi prezydent Bashar al-Assad, była natychmiastowa i brutalna. Kolejne zajścia niczym efekt domina doprowadziły do trwającej obecnie wojny domowej. Rewolucjoniści syryjscy domagają się odsunięcia od władzy prezydenta, obalenia autorytarnego reżimu, ukrócenia nepotyzmu, a co za tym – do idzie poszanowania praw obywatelskich i wprowadzenia większych swobód. Nie bez znaczenia jest tu również czynnik religijny – władzę skupia obecnie alawicka mniejszość.

Idea wystawienniczego przedsięwzięcia, które towarzyszy tegorocznej edycji Festiwalu Kultur Świata, narodziła się wraz z wybuchem tzw. arabskiej wiosny. Nasze przeczucia, że wydarzenia te są jedynie początkiem dłużej trwającego procesu i warto im poświęcić uwagę w kolejnej edycji Festiwalu, były słuszne i temat ten jest dziś – w 2013 r. – nadal niezwykle aktualny. Na cykl wystaw, które prezentujemy, składa się wydarzenie główne pt. Syria sz(t)uka wolności, eksponowane w Centrum św. Jana, Podglądając Rewolucję w Galerii NCK oraz Ściana za którą coś/nic* się nie stało, realizowana przez CSW Łaźnia.

Główny trzon wystawy Syria sz(t)uka wolności, czyli wybór prac wideo autorstwa syryjskich artystów, jest wynikiem współpracy z duńską kuratorką Charlotte Bank. Jej znajomość współczesnej sceny artystycznej krajów arabskich, a w szczególności syryjskiego filmu i rodzącej się tam sztuki wideo, zaowocowała doborem prac, które reprezentują zjawisko noszące znamiona nowego nurtu we współczesnej sztuce syryjskiej.

Wraz z wybuchem rewolucji w Syrii reżim ograniczył wolność mediów i zamknął granice dla obcych reporterów. Powstałą w ten sposób informacyjną lukę starali się wypełnić anonimowi obywatele, którzy sami dokumentowali zdarzenia i publikowali ich zapis w Internecie. Wkrótce dołączyli do nich artyści krytykujący reżim i propagujący idee (ze względów oczywistych ci przebywający w Syrii również pozostają anonimowi). Jak zauważa Charlotte Bank, tak powstające prace wideo wyłamują się z tradycji pełnego metafor syryjskiego filmu. Mówią nowym, bezpośrednim językiem, jasno sformułowany jest ich wydźwięk: przeciwko przemocy. Pojawiają się obce wcześniej tej tradycji techniki, jak found footage czy animacja. Wśród prezentowanych na wystawie prac, znajdziemy doskonałe przykłady tego nowego nurtu, poznamy też osobiste spojrzenia artystów na wydarzenia rewolucji. W wystawie uczestniczą, rezydujący obecnie poza granicami ojczyzny, Madonna Adib, Khalil Younes, Randa Mdah, Ammar Al-Beik, Kevork Mourad, Rami Farah, Dani Abo Louh i Khaled Abdulwahed.

Do artystów syryjskich dołączyła absolwentka Wydziału Rzeźby gdańskiej ASP, tworząca pod pseudonimem Kate van Dalls, która w swej twórczości porusza m.in. zagadnienia związane z wojną, przemocą i wolnością. Jej prace stanowią niezwykle emocjonalny i osobisty komentarz do bieżących wydarzeń w Syrii. Artystka wykorzystuje w nich obiekty powszechnie wywołujące w nas, Europejczykach, skojarzenia z Bliskim Wschodem: orientalny dywan – nieodzowny element kultury arabskiej, spalony samochód – wizualną dominantę każdego reporterskiego przekazu z tamtej części świata, czy wreszcie karabin w dłoniach zamaskowanych rebeliantów.

Tematyka mistyfikacji i manipulacji informacją jest myślą przewodnią drugiej prezentowanej przez NCK wystawy, Podglądając Rewolucję (oryg. ”)Watching Revolution Through a Hole in the Wall: Exile Mirages), autorstwa Ghali Eskarbi i Lauren Alexander, czyli kolektywu Foundland. Idea tej instalacji multimedialnej narodziła się, gdy profil fejsbukowy Ghalii Elsrakbi, syryjskiej artystki współtworzącej ten artystyczny duet, stał się platformą wymiany opinii zwolenników i przeciwników rewolucji w kraju. Artystki zaczęły stawiać pytania o prawdziwość przekazów docierających do nas za pomocą mediów. Internet stał się bowiem ważnym kanałem informacyjnym dla rewolucjonistów, ale jest również sprytnie wykorzystywany przez reżim, oskarżany przez artystki o manipulacje i fabrykacje przekazów. Instalacja zbudowana została ze znalezionych w Internecie materiałów wideo, które tworzą nową, fikcyjną narrację w formie osobistego i intymnego przekazu – pamiętnika.

Realizując wystawy postawialiśmy sobie za cel dopuszczenie do głosu artystów, którym tematyka ta jest najbliższa sercu – to stanowi o sile i wyrazistości projektu. Do udziału w nim udało nam się zaprosić dziewięcioro syryjskich artystek i artystów multimedialnych, z których każdy prezentuje swoją indywidualną historię i rozważania. Prezentowane prace to specyficzne realizacje z pogranicza sztuki i aktywizmu. To przykłady sztuki silnie zaangażowanej. Takie też są realizacje polskiej artystki, które stanowią artystyczny komentarz osoby z zewnątrz, śledzącej syryjski konflikt poprzez ekran telewizora i pryzmat doniesień prasowych. Wspólnym mianownikiem prezentowanych wystaw jest również stawianie pytań o funkcjonowanie współczesnych środków masowego przekazu, głównie o rolę portali społecznościowych i platform internetowych w przekazywaniu informacji w skali globalnej. Przede wszystkim jednak ekspozycje te, poprzez prezentację bardzo intymnych prac, przypominają nam o cierpieniu i nieszczęściach, jakie niosą ze sobą konflikty zbrojne. Skłaniają też do refleksji nad obecnymi wydarzeniami w Syrii i pobudzają do empatii.

Anna Zalewska-Andruszkiewicz

Wystawa Ściana, za którą coś/nic٭ się stało dotyczyć będzie  interpretacji historycznych faktów, naszych oczekiwań wobec śladów wydarzeń. Osią prezentacji będzie zestawienie prac dwóch artystek Magdy Mellin i Anahity Razmi. Pierwsza przedstawia ścianę za którą nic się nie stało, a druga ścianę za którą coś się wydarzyło.

Wystawa Ściana, za którą coś/nic٭ się stało stawia pytanie o narracje, jakie budujemy w oparciu o dane nam fakty. Co wydarzyło się za ścianą przywołaną w pracach artystek? Do udzielenia odpowiedzi na ostatnie pytanie będzie zmuszony widz odwiedzający wystawę.

1. Syria sz(t)uka wolności
Centrum św. Jana, wernisaż 5.11.2013 r.
Wystawa potrwa do 8.12.2013 r.
wystawa otwarta w godz. 10:00 – 18:00
Kuratorki: Charlotte Bank , Anna Zalewska-Andruszkiewicz

2. Podglądając rewolucję przez wyrwę w murze: wygnańczy miraż
Instalacja kolektywu artystycznego Foundland
Galeria NCK, Ratusz Staromiejski, wernisaż 7.11.2013 r., godz. 17.00
Wystawa potrwa do 15.12.2013 r.
Wystawa otwarta w godz. 10:00 – 18:00
 Kuratorka: Anna Zalewska-Andruszkiewicz