brusy1
02/08/2020

Pomorze w sieci: pasieka Józefa Chełmowskiego

Tworzył rzeźby, płaskorzeźby, malował, wykonywał instrumenty i grał na nich. Zbudował piętrowy rower (z wysoka lepiej widać świat), zegar słoneczny oraz minikino. Józef Chełmowski nazywany jest przez wielu kaszubskim Leonardo da Vincim, jednak, gdy ktoś zetknie się z jego twórczością zgromadzoną w skansenie w Brusach-Jagliach, instynktownie wyczuje, że to artysta, którego trudno porównać do kogokolwiek.

Oprócz zagrody wypełnionej sztuką i wynalazkami, Chełmowski pozostawił po sobie również pasiekę składającą się z kilkudziesięciu uli – słomianych, figuralnych, ale i tych bardziej praktycznych niż ozdobnych, w formie drewnianych prostopadłościanów, które wciąż są schronieniem dla pszczół.

Pszczelarstwo było bardzo popularną formą hodowli na Pomorzu. Wykonywano tu plecione, słomiane kosze ustawiane w ogrodach (kószki), a także – jak podaje Friedrich Lorentz – od niepamiętnych czasów uprawiano bartnictwo, czyli pszczelarstwo leśne (pszczoły hodowano w dziuplach wydrążonych w pniach drzew). Również Bożena Stelmachowska wymienia te dwa typy uli jako najpopularniejsze na Pomorzu: „Zwykle kształt uli jest podłużny, najczęściej zrobione są one z drzewa, chociaż obecnie uznaje się, że okrągłe kuszki ze słomy były lepsze i bartnicy zaczynają do nich powracać”.

Rzeźbione ule figuralne przedstawiające zwierzęta czy świętych patronów przywędrowały na Kaszuby z południa Polski, gdzie zaczęły zdobywać popularność najprawdopodobniej w XVII wieku. Ule w pasiece Józefa Chełmowskiego ustawione są w kilku rzędach, więc bez trudu można między nimi spacerować i oglądać je z bliska. Wiele z nich mocno nadgryzł ząb czasu. Jak mówił o swojej kolekcji artysta z Brus: „Jedne młodsze, jedne starsze, tak jak w ludzkości – i są starzy, i są młodzi, ale w jednym ogrodzie”.

Wszystkich zainteresowanych twórczością Józefa Chełmowskiego odsyłamy na stronę internetową Fundacji im. Józefa i Jadwigi Chełmowskich, która prowadzi zbiórkę na renowację drewnianych rzeźb, prezentowanych na terenie skansenu: http://fundacja.jozefchelmowski.pl/

 

Opracowała: Agnieszka Domańska

Źródła:

F. Lorentz, Kaszubi: kultura ludowa i język, Toruń 1934.

B. Stelmachowska, Rok obrzędowy na Pomorzu, Wydawnictwo Region, Gdynia 2016.

https://ninateka.pl/film/sztuka-ludowa-i-naiwna-jozef-chelmowski

fot. Agnieszka Domańska