Zapraszamy na interdyscyplinarną konferencję naukową Nekropolie Pomorza. Przedmiotem spotkania będzie opisanie pomorskich cmentarzy oraz analiza towarzyszących zjawisk funeralnych. Przedstawimy cmentarze zarówno dawne, które przywołujemy z zapomnienia, jak i te zagrożone niepamięcią, oraz obecne, którym powierzamy naszych bliskich zmarłych.

Do udziału w konferencji zapraszamy: historyków, archeologów, antropologów, socjologów, literaturoznawców, urbanistów, historyków architektury, przedstawicieli władz gminnych i zarządców cmentarzy oraz wszystkich, dzięki którym możemy zbudować wyczerpujące kompendium wiedzy o cmentarzach Pomorza.

Nekropolie Pomorza to projekt Nadbałtyckiego Centrum Kultury o charakterze naukowo-badawczym, dokumentacyjnym i artystycznym realizowany we współpracy z Instytutem Kaszubskim, wydziałem Architektury Politechniki Gdańskiej,  Instytutem Filozofii, Socjologii i Dziennikarstwa Uniwersytetu Gdańskiego, Regionalnym ośrodkiem badań i Dokumentacji Zabytków, Archiwum Państwowym w Gdańsku i Pomorskim Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków.

                                      
                                                           KONFERENCJA NAUKOWA (PROGRAM)
                                                             26-28 pażdziernika 2010 
                                                                                                             

26 października (wtorek)
Ratusz Staromiejski w Gdańsku, ul. Korzenna 33/35

10.00 wykład inauguracyjny
prof. ZYGMUNT BAUMAN – Na szańcach wieczności

10.30–13.30
Cmentarz jako znak
prof. JEAN DIDIER-URBAIN – Semantyka przedmiotu funeralnego
ks. prof. JAN PERSZON – Cmentarz jako „przestrzeń spotkania”

Cmentarz antropologicznie
dr hab. KRZYSZTOF KOWALIK – Symbolika religijna w przestrzeni funeralnej
dr NICOLETTA DIASIO – Cmentarz w świetle antropologicznych badań nad pamięcią i zapomnieniem
dr MAŁGORZATA GNYŚ-NIDECKA – Nekropolie w odczycie interkulturowym
dr KATARZYNA E. KOŚĆ-RYŻKO – Zwyczajowe sposoby wyprawiania zmarłych w zaświaty w polskiej kulturze tradycyjnej XX i XXI wieku

15.00–16.45
Cmentarz w tekście zatrzymany
prof. JACEK WOŹNY – Nekropolie pradziejowe Pomorza w tradycji językowej i badawczej
dr ADELA KUIK-KALINOWSKA – Grób czy mogiła? Symbolika tanatyczna w literaturze kaszubskiej
prof. JÓZEF BORZYSZKOWSKI – Ks. Szczepan Keller a „Pusta noc” - kaszubski zwyczaj dawniej i dziś
mgr KRYSTYNA LASKOWSKA – Kilka tekstów pieśni na uroczystości pogrzebowe z końca XIX i początku XX wieku w drukach ulotnych ze zbiorów Muzeum Archeologiczno-Historycznego w Elblągu
dr hab. MAŁGORZATA OMILANOWSKA – „I w proch się obrócisz”. Gdańskie krematorium przy Drodze Świętomichalskiej (ul. Traugutta)

17.15–18.30
Cmentarz (nekro)politycznie
prof. EDMUND KIZIK – Zakazy grzebania zmarłych w gdańskich kościołach i na cmentarzach przykościelnych po 1815 roku. Społeczne i prawne konsekwencje zmian w kulturze funeralnej XIX wieku
dr DANIEL WICENTY – Kontrola operacyjna trójmiejskich cmentarzy przez SB po Grudniu 1970. Przestrzeń sepulkralna w świetle archiwaliów Instytutu Pamięci Narodowej
dr MIROSŁAWA BORZYSZKOWSKA-SZEWCZYK – Odpominania na pograniczu. Cmentarze żydowskie na Kaszubach jako przestrzeń (nie)pamięci

27 października (środa)
Wydział Nauk Społecznych Uniwersytetu Gdańskiego, ul. Bażyńskiego 4

10.00–14.00, Aula S 204

Nekropolia w metropolii

dr inż. arch. KATARZYNA ROZMARYNOWSKA – Miejsce cmentarza w urbanistyce XIX i XX wieku
dr inż. arch. JAKUB SZCZEPAŃSKI, mgr PIOTR SAMÓL – Wędrówki gdańskich cmentarzy. Przemiany miejsc pochowków w metropolii od średniowiecza do czasów współczesnych
dr inż. arch. ANNA WANCŁAW – Idea rewitalizacji cmentarzy zabytkowych na przykładzie cmentarza „Garnizonowego” w Gdańsku. Szanse i zagrożenia
mgr MARIA MICHALAK – Cmentarz Centralny w Szczecinie jako przykład realizacji idei przeniesienia cmentarzy z miast do ogrodów
dr TOMASZ REMBALSKI – Nekropolie gdyńskie przed 1920 rokiem
dr JACEK BIELAK – Przerwana pamięć. Translokacja płyt nagrobnych w kościele Najświętszej Marii Panny w Gdańsku z lat 1962–1966
ZUZANNA WIŚNIEWSKA, KAROL SARGALSKI – Trójmiejskie cmentarze jako źródło wiedzy o współczesnym społeczeństwie
ANNA KRUGER – Z dziejów cmentarza św. Katarzyny przy Wielkiej Alei w Gdańsku w XIX wieku (komunikat)
KLAUDIUSZ GRABOWSKI – Pochówki w powojennym Gdańsku (1945–1950) na przykładzie cmentarza centralnego Srebrzysko (komunikat)

15.00–17.00 sesja A, sala S 341

Cmentarze Pomorza,
mgr STANISŁAW FLIS – Źródła archiwalne do badań nad rozmieszczeniem cmentarzy pomorskich
mgr WARCISŁAW MACHURA – Pomniki żołnierskie na Pomorzu Środkowym od wojen napoleońskich do II wojny światowej
dr JERZY DOMINO – Zespół oznaczonych kamieni polnych (nagrobnych?) z lapidarium w Żelichowie Cyganku
mgr VIOLETTA TKACZ-LASKOWSKA – Cmentarze ziemi słowińskiej
dr hab. DANIEL KALINOWSKI – Być nie będąc… O buddyjskich pogrzebach na Pomorzu
mgr MIECZYSŁAW ABRAMOWICZ – „Żydy do gazu, bo tam wasze miejsce”, czyli burzliwe dzieje gdańskich i sopockich cmentarzy żydowskich

15.00–17.00 sesja B, sala S 342

Cmentarze Pomorza,
mgr ANDRZEJ LUBIŃSKI – Nekropolie ziemiańskie na Powiślu
dr MARIAN FRYDA – Przewodnik po zabytkowych cmentarzach ziemi człuchowskiej
mgr ANNA CZAPCZYK – Analiza i stan cmentarzy powiatu chojnickiego
dr BOGDAN LIBICH, mgr ZACHARIASZ FRĄCZEK – Zapomniane cmentarze ziemi lęborskiej (z pokazem filmu „Zachować”)
mgr WIESŁAWA RYNKIEWICZ-DOMINO – Trzy podelbląskie cmentarze menonickie: Rozgart, Kępniewo, Wikrowo-Władysławowo. Uwagi na temat rozplanowania przestrzeni cmentarnej i nasadzeń zieleni, wstępna typologia zachowanych nagrobków
mgr MIROSŁAW KUKLIK – Nekropolie rybackie na Półwyspie Helskim

17.30–18.30
Cmentarze Pomorza, sesja plenarna
dyskusja

28 października (czwartek)
Ratusz Staromiejski w Gdańsku, ul. Korzenna 33/35

10.00–11.30

Cmentarz „doczesny”
prof. STANISŁAW ROSIEK – O hierarchii cmentarnej
dr SŁAWOJ TANAŚ – Znaczenie przestrzeni sepulkralnej w turystyce
dr MAGDALENA GAJEWSKA – Cmentarz poza cmentarzem

12.00–13.30

Cmentarze sztuką upamiętnione

dr inż. arch. AGNIESZKA GĘBCZYŃSKA-JANOWICZ – Bezimienne nekropolie – udział gdańskich artystów w procesie organizowania założeń pomnikowych na terenach masowych eksterminacji z czasów II wojny światowej
dr hab. PIOTR JÓZEFOWICZ – Sztuka upamiętniania, upamiętnianie sztuką
mgr GRAŻYNA ŚWIĘTOCHOWSKA – Filmowa reprezentacja projektu pomorskiej tanatoturystyki: „Wróżby Kumaka” Roberta Glińskiego

15.00–16.30
Zwiedzanie wystawy „Kultura funeralna nowożytnego Gdańska”, z kuratorskim oprowadzeniem, Muzeum Archeologiczne w Gdańsku, ul. Mariacka 26

26- 28 października
Ratusz Staromiejski w Gdańsku, gabinet burmistrza
Instalacja „Krzyże” Jacka Kornackiego w ramach kontynuacji projektu artystyczno – kulturowego „Archetyp - Świadomość - Miejsce”.

Wędrówki artysty po pomorskich cmentarzach stały się pomysłem do artystycznego zapisu/przetworzenia rzemiosła funeralnego regionu. Unikatowy żeliwny krzyż z cmentarza we wsi Sierżno (niem. Zerrin) pow. Bytów, pochodzący z lat 30-tych XX wieku jest inspiracją do stworzenia kolejnej instalacji artystycznej. Krzyż ten secesyjny w formie ma szeroką podstawę i równie szerokie ramiona, z charakterystycznymi ówcześnie roślinnymi zdobieniami. Inskrypcje tłoczone wypukło znajdują się na awersie i rewersie krzyża. Został niejako zawłaszczony przez przyrodę (częściowo wrośnięty w drzewo) i… może dzięki temu ocalał przed wandalami.
Pięknie położony i opuszczony cmentarz w Sierżnie był odwiedzany podczas wyjazdu studyjnego szlakiem pomorskich nekropolii, który odbył się 3 lipca 2010 roku.
                                                                                                                                           Józef Borzyszkowski,
                                                                                                                                           Cmentarze pomorskie

Do pobrania (pdf)
program konferencji