22.05.2005 - 22.05.2005

Twierdza Wisłoujście - Mewi Szaniec - Westerplatte

W ramach III Bałtyckiego Festiwalu Nauki zapraszamy na wędrówkę po fortyfikacjach nadbrzeżnych Zatoki Gdańskiej.

Wędrówka 3. odbywa się w niedzelę 22 maja 2005 w godz. 10.00 - 14.00 - Twierdza Wisłoujście - Mewi Szaniec – Westerplatte
zbiórka uczestników na dziedzińcu głównym twierdzy Wisłoujście
oprowadza Robert Hirsch oraz Zdzisław Balewski (Wisłoujście), Wojciech Charkin (Westerplatte)

W PROGRAMIE:

Robert Hirsch - Zarys rozwoju fortyfikacji nadbrzeżnych Gdańska / wykład

SZANIEC MEWI (niem. MÓwen Schanze) 1844-1876 r.
Przez kilka wieków linia brzegu morza oddaliła się od twierdzy Wisłoujście, konieczne więc było wzniesienie dzieła broniącego ujścia Wisły. Szaniec Mewi zlokalizowany jest przy nasadzie półwyspu Westerplatte, nad brzegiem Martwej Wisły. Pierwszy został zbudowany przez wojska francuskie w 1809 r., drugi – ziemne, pięcioboczne dzieło otoczone fosą – wzniesiono w latach 1844-46. Szaniec z lat 1844-46 to dzieło pięcioboczne z ceglaną reditą na planie krzyża oraz ceglanym murem z bramą od południa. Nad bramą główną znajduje się zwornik kamienny z napisem „Erbaut 1846”, a powyżej pozostałości napisu z metalowych liter „MÓewen Schanze”. Na wale prawego czoła znajdują się trzy ceglano-betonowe stanowiska dla armat kalibru 210 mm (zbudowane w latach 1874-76) oraz schrony i prochownie. Na przełomie XIX i XX w. obiekt został zdemilitaryzowany, części ziemne – wały i fosy – zniwelowano, pozostawiając większość obiektów murowanych. Z zespołu szańca zachowały się m.in.: redita na planie krzyża, mur z bramą, prochownia i remiza. W dobrym stanie są pozostałości stanowisk dla armat i trzy ceglane schrony przy stanowiskach. Obecnie Szaniec Mewi jest użytkowany przez bazę oznakowania nawigacyjnego Urzędu Morskiego w Gdyni.

Westerplatte
Na historycznym terenie Westerplatte zachowały się zaledwie relikty z powstających tutaj od połowy XIX wieku do I wojny światowej pruskich fortyfikacji nadbrzeżnych Gdańska. Natomiast dzisiaj Westerplatte stanowi szczególny i cenny pomnik polskiej myśli wojskowej i sztuki fortyfikacyjnej z okresu II Rzeczpospolitej. Polskie przedsięwzięcia fortyfikacyjne wiążą się z istnieniem od 1924 roku Wojskowej Składnicy Tranzytowej na Westerplatte, utworzonej w następstwie decyzji Rady Ligi Narodów jako bazy dla przeładunków i magazynowania materiałów wojskowych, wraz ze stacjonującą w jej obrębie załogą wojskową. Wobec narastającej groźby konfliktu z Wolnym Miastem Gdańsk, powzięto w roku 1933 działania mające zasadniczo zwiększyć zdolności obronne załogi. Zbudowano pierścień pięciu wartowni, z żelbetonowymi podpiwniczeniami – lekkimi schronami bojowymi. Otaczały one nowy budynek koszar, stanowiący centrum założenia obronnego. Zainstalowane we wszystkich obiektach stanowiska karabinów maszynowych składały się na „system obwodu płaskich wzajemnie się flankujących ogni z broni maszynowej”. Przy lokalizacji poszczególnych wartowni wykorzystano maskujące walory ukształtowania oraz gęstego zadrzewienia terenu. Wartownie otoczono latem 1939 roku drugim pierścieniem, tworzonym przez siedem polowych, ziemnych stanowisk obronnych – placówek. Przy budowie placówki „Fort” wykorzystano (istniejący do dzisiaj) betonowy schron artylerii nadbrzeżnej z 1911 roku. Wśród zachowanych obiektów najważniejszą jest Wartownia nr 1, z eksponowanym w niej wyposażeniem oraz dokumentacją fotograficzną historii i obrony Westerplatte. Część koszar w stanie „trwałej ruiny” pozwala na zapoznanie się ze szczegółami konstrukcyjnymi, wynikającymi z założonych funkcji obronnych obiektu.Pole bitwy na Westerplatte jest ustawowo uznane od 2003 roku za pomnik historii.