O odporności społecznej mówi się w ostatnim czasie coraz więcej. Niesprzyjające zmiany od procesów społecznych, przez katastrofę klimatyczną, po gwałtowne wstrząsy, np. konflikty zbrojne, wpływają na społeczeństwa, społeczności i jednostki. Jak przygotować się na te negatywne zjawiska? Z pomocą przychodzi kultura i europejski projekt pn. „Bałtyckie Perły Kultury”.

Odporność jako koncepcja pojawiła się w już latach 70. XX w. Odnosiła się wówczas do środowiska naturalnego. Tak rozumiana odporność oznacza zdolność ekosystemów do samoleczenia się i powrotu do stanu równowagi. W ostatnim czasie zaczęliśmy mówić o odporności społecznej, czyli o umiejętności grup społecznych, społeczności, społeczeństw, jednostek itd. radzenia sobie ze zmianą, zarówno stopniową, jak i gwałtowną. Dzięki odpowiedniej elastyczności trudną lub niekorzystną kryzysową zmianę można prze-mienić w szansę, korzyść.

Przykłady niesprzyjających zmian, o których mowa, to procesy takie, jak starzenie się społeczeństwa, odpływ młodych ludzi z jakiegoś miejsca, intensywny, utrudniający procesy integracyjne, napływ mi-grantów, wykluczająca cyfryzacja, zmiany gospodarcze lub społeczne, w wyniku których brakuje miejsc pracy, uzależnienia itd. Przykłady gwałtownych wstrząsów to zjawiska takie, jak nawalne deszcze, powodzie, trzęsienia ziemi, konflikty (np. napaść Rosji na Ukrainę), pożary, akty przemocy, zatrucie ryb w rzekach (np. w Odrze), pandemie.

 

Odporne społeczności, co to oznacza?

 

Warunkiem zbudowania odpornej społeczności jest jej zakotwiczenie w lokalnej historii, tradycji, zwyczajach, czyli odczuwanie związku    z daną lokalizacją, poczucie tożsamości.

Odporne społeczności potrafią nie tylko zaadoptować się do zmian, ale też radzić sobie z nowymi wyzwaniami, wykształcić w sobie rodzaj odporności na negatywne zjawiska, czy też ulec przekształceniom, które przygotowują je na mogące pojawić się negatywne zjawiska, czy wydarzenia.

Warunkiem zbudowania odpornej społeczności jest jej zakotwiczenie w lokalnej historii, tradycji, zwyczajach, czyli odczuwanie związku z daną lokalizacją, poczucie tożsamości. To także umiejętność współdziałania, funkcjonowania w grupie, odpowiedni poziom wzajemnego zaufania. Jeżeli władzom miast zależy na tym, żeby ich społeczność była odporna i dobrze radziła sobie z obecnymi i przyszłymi przeciwnościami, musi stosować partycypacyjne, włączające i inkluzywne metody zarządzania, budować silną, dobrze zakorzenioną społeczność. Metody te muszą być stosowane zarówno w ramach administracji, jak i pomiędzy administracją a różnymi grupami społecznymi, interesariuszami itd., a także pomiędzy poszczególnymi grupami społecznymi. Wymagana jest współpraca, współtworzenie i uczestnictwo.

 

Kultura, jako narzędzie budowania tożsamości i wzmacniania społeczności

W budowaniu odpornej społeczności pomocna może być kultura, działania kulturowe i wykorzystanie przemysłów kreatywnych. I nie chodzi tu głównie o duże instytucje kultury, wielkie firmy i wydarzenia. W tym kontekście ważne są lokalne tradycje, rytuały, język, jedzenie, firmy gamingowe, innowacyjne organizacje pozarządowe, opowiadacze lokalnych historii itd. To przy pomocy tego typu narzędzi, przy włączeniu całej społeczności, możemy zbudować grupową odporność.

Tym właśnie zajmujemy się w projekcie Bałtyckie Perły Kultury współfinansowanym przez Program Intererreg Region Morza Bałtyckiego. Naszym liderem jest Rada Państw Morza Bałtyckiego, a partnerami władze lokalne i regionalne, instytucje i organizacje z obszaru Morza Bałtyckiego, w tym nasze Nadbałtyckie Centrum Kultury w Gdańsku.

W ramach projektu zachęcamy miasta i miasteczka do udziału w procesie budowania odporności przy zastosowaniu wspomnianym działań kulturowych. Te, które, przy naszej pomocy, przygotują najlepsze, najbardziej innowacyjne i obiecujące społecznie propozycje, uzyskają tytuł Kulturalnej Perły Bałtyku i możliwość szerokiej promocji. Ale największą nagrodą będzie odporna lokalna społeczność.

 

oprac. Krystyna Wróblewska

 

 

Oficjalna strona internetowa projektu

https://interreg-baltic.eu/project/bsr-cultural-pearls/

https://culturalpearls.eu/

Informacje o projekcie na stronie Nadbałtyckiego Centrum Kultury

https://www.nck.org.pl/pl/projekt/bsr-cultural-pearls-baltyckie-perly-kultury

 

 

Tekst można pobrać w formacie pdf